Госпаблики: Лента новостей Портала Республики Тыва
Состоялась рабочая встреча с новым генеральным директором АО «Институт «Оргэнергострой» Германом Элгуджевичем Кокосадзе. Компания выступает генеральным подрядчиком госконтракта с ФГКУ«Росгранстрой» по реконструкции пункта автомобильного пункта пропуска «Х
Состоялась рабочая встреча с новым генеральным директором АО «Институт «Оргэнергострой» Германом Элгуджевичем Кокосадзе. Компания выступает генеральным подрядчиком госконтракта с ФГКУ«Росгранстрой» по реконструкции пункта автомобильного пункта пропуска «Х

Состоялась рабочая встреча с новым генеральным директором АО «Институт «Оргэнергострой» Германом Элгуджевичем Кокосадзе. Компания выступает генеральным подрядчиком госконтракта с ФГКУ«Росгранстрой» по реконструкции пункта автомобильного пункта пропуска «Хандагайты». Реконструкция реализуется Министерством транспорта Российской Федерации и подведомственным ему ФГКУ «Росгранстрой» в рамках федеральной целевой программы «Государственная граница Российской Федерации». В ходе реализации проекта сроки завершения работ неоднократно переносились по различным причинам. Данный вопрос неоднократно поднимался на разных рабочих встречах, а также на федеральном уровне. В августе на встрече с министром транспорта России Андреем Сергеевичем Никитиным «Росгранстрой» подтвердил, что все работы будут завершены в 2026 году. С новым руководителем детально рассмотрели текущую ситуацию с ремонтными работами. Генеральный директор представил план мероприятий по ускорению темпов строительства и заверил в полной готовности к выполнению поставленных задач в установленные сроки. Запуск многостороннего режима на пункте пропуска«Хандагайты» играет ключевую роль в формировании транспортного коридора, соединяющего Сибирь с Монголией и Китаем через территорию нашей республики. Это открывает новые возможности для экономического сотрудничества и способствует реализации транзитного потенциала Тувы в развитии внешнеэкономических связей России, создавая благоприятные условия для укрепления международного партнерства.
Дата публикации: 17.09.2025

Теги: Состоялась, рабочая, встреча, с, новым, генеральным, директором, АО, «, Институт, Оргэнергострой, », Германом, Элгуджевичем, Кокосадзе, ., Компания, выступает, подрядчиком, госконтракта, ФГКУ, Росгранстрой, по, реконструкции, пункта, автомобильного, пропу
Количество показов: 4
Тип:  Новость органа
Источник информации:  Владислав Ховалыг
Размещение на сайте (Новости):  Прямая речь руководителя
Источник (URL):  https://vk.com/wall360104045_79939
Госпаблики вКонтакте
КҮЖҮГЕТТЕР Күжүгет Шойгу. Үе болгаш кижилер. – Кызыл, 1997. – А. 88-95. Төрээн хемим, төрел чонум Өршээ, Хайыракан! Кандыг-даа кижи ук-төөгүлүг, төрел чоннуг болур. Угун-дөзүн уттуп болбас, ужур-чөвүн чазып болбас – деп, ачам бисти чагып орар чүве. Тывалар төрел-бөлүк аймактарга аёгыланыр болгай бис. Тыва нацияны хевирлеп тургускан төрел-бөлүк аймактарның аттары бистиң фамилияларывыс бооп арткан. Монгуш, Түлүш, Шалык, Соян дээш-ле баар. Моолда, Кыдатта чурттап чоруур тывалар Иргит, Сарыглар, Кара-Сал аймактарын «сөөктер» деп адаар. Кыска болгаш чиге-даа. Мээң төрел аймаам азы «сөөгүм» Күжүгет кижи мен. Академик А.П. Потаповтуң «Тываларның улусчу амыдыралының очерктери» деп номунда 17 дугаар арында мындыг одуруглар бар: 1616-1617 чылдарда орус казактарның медээлеринде маады, саян (чамдыкта соян) аймактарны Томск чоогунда чурттап турарын, оларның-биле к\жүгеттерни база даңзылап бижээн». Ол-ла номда күжүгеттер, маадылар, саяннар 1620 чылдарда Кузнецк чоогунга чурттап турган деп бижээн. 1809 чылдың төөгү медээзи-биле алырга, Күжүгеттер сумузу Бээзи кожуунда кирип турарлар. Күжүгет деп сөстүң утказы чүү ирги деп база бодап чоруур мен. Күжүгеттер шаандан бээр бот-боттарын хүр күжүгет, күштүг күжүгет деп-ле, хей-аът киирип, адажырлар. Бо сөстүң дазылы күш деп сөстен укталганы билдингир. Моол дылда күчүг деп сөс база бар. База-ла күштүг, шыдалдыг дээн уткалыг. Алаш – күжүгеттерниң чурту. Тываның кайы-даа булуңнарында ажылдап, чурттап чоруур күжүгет кижи бүрүзүнүң ук-төөгүзүн истээр болза, адазы азы кырган өгбези Алаш чурттуг болур. Тыва Арат Республика турда, Алашка үш суму турган. Даштыг-Хөл, Кара-Хөл баштарында арга-эзимниг, кадыр сүвүрлерлиг тайгалардан эгелээш, Делег-Хөл хемниң Алашче кирген аксынга чедир Кара-Хөл сумузунуң девискээри. Мээң ол төрээн сумумга шаг-төөгүден бээр күжүгеттерден аңгыда, хертектер, иргиттер чурттап келгеннер. Делег-Хөл аксындан Арга-Адаанга чедир улуг девискээрге Кызыл-Тайга сумузу турган. Ол сумунуң чурттакчы чонунуң хөй кезии күжүгеттер, монгуштар, салчактар, сояннар, олар аңаа чурттап чораан болгаш ам-даа чурттап чоруурлар. Ортаа-Алаштың ийи чарыында Бай-Тайга, Кызыл-Тайга деп ийи улуг тайгаларның меңгилиг сүвүрлери дужаажы берген турар. Ол ийи тайга Тываның эң бедик дээн он сүвүрлериниң санынга кирип турар. Географтыг карталарда бижип каан чурагайлардан көөрге, ырда кирген Бай-Тайганың далай деңнелинден бедии 3126 метр, а Кызыл-Тайга 3121 метр бедик. Сумунуң чону колдуунда-ла хемниң хүннээрек талазында турар Кызыл-Тайганың баарында ойларга, хемнерге, кыйыгларга кыштаар, чазаар. Сумуну Кызыл-Тайга деп адаан ужуру ында. 1950 чылдарның эгезинде колхозтажыышкын, сууржуң амыдыралче шилчиишкин эгелээн соонда, Кызыл-Тайга сумузун дүжүргеш, Хөнделең сумузунга кадып каан. Сумунуң чонунуң хөй кезиин кур болгаш куруккан черлерни шиңгээдир дээш, Хемчик ол чарыынче Аксы-Барлыкче көжүрген. Кызыл-Тайгага турган эге школалыг, эмнелгелиг, садыглыг суур чоорту дүжүп калган чүве. Сумунуң келир үезин үстүнден чагырып дужаар үеде ынчаар шиитпирлеп каанынга кым хомудавас боор. Арга-Адаа, Дакпалыг-Арттан эгелээш, Алаштың Хемчикче кирген аксынга чедир девискээринге Шекпээр сумузу турган. Ол сумунуң адын чүге Шекпээр деп адай бергенил? деп, улус айтырза хөңнү. Алаш-Аксының үстүнде, Алдыы-Тулаа-Караның дужунда Шекпээр деп улуг сын бар. Ону улус Шекпээр тайгазы деп база адаар. Тайганың хүннээрек талазы дыка кадыр болгаш хая-даштыг көшкелерден, мээстерден бүткен. Соңгу талазында аргаларлыг. Алдан маадырларның амбын шериинден чаштып турганы Ары-Арга деп муңгаш эзим ында, Шекпээр кырында Каък-Хөл дээр шөлчүгеш база бар. Ооржак, монгуш, сарыглар ол сумунуң чону болур. Ак биле Шекпээр сумуларының чонунуң хөй кезии сууржуң амыдыралче шилчээн соонда, амгы Дөң-Терезин биле Шекпээр суурларда чурттап чоруурлар. Ам Ада-чурттуң Улуг дайынынга киржип чораан чаңгыс хем чурттугларымны сактып көрейн. Шекпээр сумузундан дайын чораан эки турачылар: Тимофей Күзетчиевич Пичен-оол, Саваар-оол Тыпыланович Монгуш, Чиңгир-оол Чыртак-оолович Ооржак, Кечил-оол Кыдат-оолович Монгуш. Кызыл-Тайга сумузунуң эки турачылары: Очур Докпакович Салчак, Сендажы Лопсанайович Монгуш, Дажы-Саң Күзечеевич Салчак. Бистиң Кара-Хөл сумузундан мээң кады өскен эжим Хертек Сайын-оолович Адыгбай-биле Майын-Тараа Сайын-Херелович Иргит ол дайынга киришкеннер. Совет Эвилелиниң Маадыры, тыва чоннуң алдарлыг оглу Чүргүй-оол Намгаевич Хомушку дугайында база чугаалаксаар-дыр мен. Чогум ооң адазы Күжүгет Хуна оглу Намгай, иези Хомушку Манды-Хөө уруу Хөкпеш Хөнделең сумузунуң араттары-дыр. Чүргүй-оол Маадырның төрүттүнген чери – Үстүү-Тулаа-Караның Алашче көрген эдээнде Хорумнуг деп өдек деп дыңнаан мен. Ынчангаш Маадырны Алаш-Хөнделенниң оглу деп чаңгыс чер чурттуглары адаар. Ада-чурттуң улуг дайынынга Алаштан 10 кижи киржип чораан. Майын-Тараа Иргит, Очур Салчак, Дажы-Саң Салчак эрес-маадырлыг тулчуп тургаш, ис чок читкеннер. Чүргүй-оол Хомушку айыыл-халапка таварышпаан болза, ам 78 харлыг турар ийик. Алаш чурттуг эки-турачылардан Тимофей Күзетчиевич Пичен-оол дайын-чаага кады чораан эш-өөрүн чылыы-биле сактып, аныяктарга чагыг-сүмезин берип, улуг хөй-ниити ажылын кылып чор. Алаш – алдарлыг кижилерниң чурту дээрзин үстүнде адааным чижектер көргүзүп тур. Көшкүн амыдыралдыг, мал, тараа ажыл-агыйлыг, национал үжүк-бижии чок чораан араттарның ажы-төлү эртемниң, культураның бедиктеринче үнгүлээн, төрээн хеминиң, төрел чонунуң ат-алдарын көдүрүп чорлар. Тайга-сыннар аразы Делег-Хөл хемниң кызааларынга каш малын малдап чораан Күжүгет Балдаң ашактың оглу Хензиг-оол Тываның алдарлыг цирк уран-чүүлүн делегейни дескиндир бараалгаткан Россия Федерациязының алдарлыг артизи. Х.Б. Хензиг-оолдуң адын мөңгежидип, Кара-Хөл суурнуң Культура бажыңын ооң ады-биле адап каанын кончуг шын-дыр деп бодап чоруур мен. Россия Федерациязының алдарлыг артистери Хертек Өлбезекович Ширин-оол, Лүндүп Иргитович Солун-оол база-ла Кара-Хөл оолдары-дыр. Бо хире кайгамчык салым-чаяанныг артистер үнген хемни «артистер чурту» деп адап турары чөп. Генералдар чурту деп база адай берген. Генерал-майор Владимир Бораевич Кара-Салдың төрүттүнген чери – Кара-Хөл болгай. Мээң оглум генерал-лейтенант Сергей Шойгуну кара-хөлчүлер чаңгыс чер чурттуувус дээр. Алашты тоолчулар, шүлүкчүлер чурту деп турары база шын. Республикада билдингир тоолчу Балган Ленчаевич Күжүгет чоокка чедир тоолун ыдып чорду. Талантылыг шүлүкчү, чаңгыс чер чурттугларынга «Кара-Хөлдүң ыраажызы» деп шолалаткан Виктор Биче-оолович Саган-оолду, чоокта чаа бистиң аравыстан ырап чорткан Антон Үержааны номчукчулар билир. Даспы хемниң малчын арады Хертек Самданчап ашактың оглу Тавак-оол Тывага даг үлетпүрүн сайзырадырынга улуг үлүүн киирген. Техниктиг эртемнерниң кандидады деп эртем чадалыг практик эртемден кижи Тавак-оол Хертекович Самданчап болур чүве. Кандыг-даа кижиниң ада төрелиниң ук-төөгүзүн истеп көөр болза, солун болгаш төөгүлүг кижилер көстүп кээр. Мээң адам төөгүзү база ындыг. Бистиң төрээн адавыс Серээ, ооң адазы Маай ирей. Маайның төрээн адазы Дугар деп кижи. Күжүгеттерниң бай-ызыгууртан өг-бүлезинден төрүттүнген кижи дээр. Күжүгеттерниң чагырыкчызы чораан Чыдыг-оол (чамдык улустуң сактыышкынында Чүдек-оол) өгбевис Дугарның кады төрээн акызы болур. Чыдыг-оол байны улус Бай-Хелиң деп хүндүлеп адаар турган чүве-дир. Бай-Хелиң чылгы малының баш саны-биле Тывага эң шыырак дээн бай турган. Ооң кызыл-шокар чылгызы муң ажып турган дээр. Малы Кызыл-Тайга, Бай-Тайга эдектеринге чаптыла берген оъттап чоруур дээр чүве. Ол өгбемниң чурту амгы Хөнделең сумузунуң Кызыл-Тайга девискээри ол-дур ийин. Бай-Хелиңниң оглунуң оглу Борат чайзаң деп кижи сөөлүнде барып Күжүгеттерниң чагырыкчызы болган. 1924-1927 чылдарда Барыын-Хемчиктиң чагырыкчызы турган. Бай-Хелиң, Дугар оларның төрелдери Ак-оол, Мерге, Арапай адашкыларның ажы-төлдериниң салгалдарындан күрүне ажылдакчылары, башкылар, эртемденнер, шүлүкчүлер, журналистер, алдарлыг малчыннар үнгүлээн. ТАР-ның аъттыг шерииниң командир-комиссары чораан Серен Арапаевич Күжүгет, Улуг-Хем кожууннуң нам кожкомунуң даргазы турган Даржаа Дыртаевич Күжүгет бот-догуннаан Тыва Арат Республиканың мурнунга харыысалгалыг ажыл-үүлени бүдүрүп чорааннар. Актыг черге нүгүлдеткеш, репрессияга таваржып чораан бо күжүгеттерниң дугайында солуннарга хөйнү бижип турду. Оларның арыг ат-алдары бистиң чоргааралывыс-тыр. Эге класстарга «Тыва дыл» номун бижээн башкыларның башкызы Алексей Мокур-оолович Белек-Байырны чон эки билир. Александр Каранмаевич Түрген-оол Социалистиг Күш-ажылдың Маадыры болган. Алдар-аттыг, шаңнал-макталдыг төрелдерим, чаңгыс чер чурттугларым хөй. Чамдыктарының аттарын адаваан дээш, мени чектевезин диледим. Чаңгыс хемден, сумудан, төрел-бөлүктен эвээш эвес төлептиг кижилер үнер боор чораан. Бир өг-бүледен үнгеш, чонунга ажыктыг ажыл-херекти бүдүрген алышкылар, угбашкылар база бар боор. Чижек кылдыр бистиң өг-бүлевисти дидимненип адап болур мен. Кады төрээн кыс дуңмаларымның бирээзи Вера Серээвна Чылбак бичии чаштарны үжүк-бижикке өөредир «Үжүглел» дээр өөредилге номун тургускан авторларның бирээзи, Россия Федерациязының алдарлыг башкызы деп хүндүлүг аттың эдилекчизи, муң-муң өөреникчилерниң эргим башкызы. Дуңмам Калин-оол Серээвич Күжүгеттиң ады-сураа Тывада билдингир. Тыва Республиканың бойдус курлавырларын комплекстиг шинчилээр институдунуң директорунуң оралакчызы чораан. Геология-минералогия эртемнериниң кандидады. Тыва Республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы деп хүндүлүг аттыг. Хову-Аксында башкылап чоруур дуңмамның ады – Борбак Григорьевна Болат. Улус өөредилгезиниң хоочуну, чонунда хүндүткелдиг мурнакчы башкы. Өөм ишти – Александра Яковлевна, Тываның көдээ ажыл-агыйын сайзырадырынга үлүүн киирген. Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый яамазының кол экономизи тургаш пенсияже үнген. Уругларывыс Лариса, Ирина кайызы-даа эмчиниң буянныг мергежилин шилип алганнар. Дээди эртемниг эмчилер. База бир кыс уруг, Светлана Санаа, Улан-Удэниң культура институдунга өөренгеш, совет албан черлеринге ажылдап чораан, ол Чадаана хоорайда. Оглум Сергей Россия Федерациязының Чазааның кежигүнү, хамааты камгалалының онза байдалдар болгаш айыыл-халаптың уржуктарын чайладыр яамыны удуртуп, сайыт эрге-дужаалдыг, генерал-лейтенант шериг эргелиг апаар деп дүжүмге безин кирбейн турган мен. Сережа бүгү үе-чергелери оолдар-биле дөмей байдалга өскен кижи. Кызылдың бир дугаар ортумак школазын дооскаш, Красноярскиниң политехниктиг институдунга өөренип кирген. Дээди эртемниг тудуг инженериниң мергежилин аңаа чедип алган. Сергей школага өөренип тургаш, чайгы дыштанылгалар келирге, профессор А.Д. Грачының удуртулгазы-биле ооң экспедициязынга ажылдап чайлаар турду. Оглумнуң депшип ажылдап чоруурунга, ооң чедиишкиннеринге, ада-иези, бистер, чоргаарланып чоруур бис. 1995 чылда ол Россияда «Чылдың министри» болду. Өскээр чугаалаарга, ол чылын эң эки ажылдаан сайыт деп үнелелди алганы ол-дур. 1996 чылда экономиктиг эртемнерниң кандидады деп эртем чадазын камгалап алды. Ол-ла чылын онзагай байдалдар болгаш хамааты камгалалын харыылап турар делегейде организацияларның делегей ассоциациязының президентизинге соңгуткан. Ажыл-албаны чай чок, чеже-даа берге болза, төрээн Тывазынга, Кызылынга чедип кээр. Ада-иезиниң бажыңынга каш хонгаш, дыка-ла эки дыштандым дээр оглум чүве. Тыва чоннуң оглу мен, күжүгет уксаалыг кижи мен деп улуска чугаалап чоруур кижи. Тываның көскү күрүне ажылдакчызы Күжүгет Серээевич Шойгу Чадаанаа чурттап тургаш, ынчан Тываның барыын талакы кожууннарынга чырыкче үнүп турган "Ленинчи орук" солуннун амгы үеде "Чаа орук" солуннуң кол редакторунга ажылдап турган. Даа кожууннуң 260 чылдаанынга тураскааткан төөгүлүг чылда Чадаанада Күжүгет Серээевич, Александра Яковлевна Шойгуларның музей-бажыңының 10 чылдаанын бедик деңнелге эрттирген. Ол дугайында материалдар "ВКонтактеде" Чөөн-Хемчик кожууннун болгаш мээң хуу арнымга чырытканымны сагындырайн. Ынчангаш Виктор Биче-ооловичСаган-ооллдун чогаадыкчы ажылынга тураскааткан Бай-Тайганың Кара-Хөлге ужуражылгага Тываның чогаалчылары-биле 2024 чылда чорааш, тырттырган чуруктарым-биле материалды каастадым. Хүндүткел-биле В.Монгуш Редактордан

Сегодня перед КДК имени Александра Ондара состоялось культурно-массовое мероприятие, посвященное Дню сумона Суг-Аксы. Основные моменты мероприятия: • Чествование многодетных и образцовых семей: Мы с гордостью поздравили семьи, которые своим примером показывают важность семейных ценностей и заботы о детях. • Торжественное вручение удостоверений многодетным семьям: Каждая семья получила заслуженные удостоверения, символизирующие их вклад в развитие нашей Республики. • Награждение цветочных домов: Мы отметили самые красивые и ухоженные цветники, которые радуют глаз жителей. • Ярмарка: На ярмарке можно было найти множество товаров от местных производителей, а также насладиться вкусной едой и атмосферой дружелюбия. • Награждение участников ярмарки: Особые призы были вручены тем, кто активно участвовал в ярмарке. В этом году мы впервые отмечаем День многодетных семей в Республике Тыва! Это событие подчеркивает значимость многодетных семей для нашего общества и их роль в воспитании будущего поколения. Поздравляем всех с праздником и благодарим за активное участие! #СугАксы #ДеньСумона #Культура #Мероприятие #МногодетныеСемьи #Ярмарка #ДеньМногодетныхСемей

Многодетный отец открыл первую автомойку в приграничном селе Тувы Саян Ойдуп, многодетный отец из села Ак-Эрик Тес-Хемского кожууна, поделился, что благодаря нацпроекту «Семья» и социальному контракту ему удалось открыть автомойку на родине. «Мы с односельчанами всегда хотели, чтобы наши машины были чистыми, но раньше приходилось ездить в город или мыть их во дворе. Мойка в реке — плохая идея, ведь мы, тувинцы, почитаем наши озера и реки. Теперь у нас есть своя автомойка, что значительно упростило жизнь», — сказал он. По словам Саяна, участие в социальном контракте стало для его семьи настоящим спасением. «Мы благодарны за поддержку, которую получили от государства. Теперь у нас есть стабильный доход, и мы можем обеспечить своим детям лучшее будущее», — добавил он. Саян также подчеркнул, что его успех стал возможен благодаря помощи специалистов территориального отдела Центра занятости Тес-Хемского района. «Они помогли нам составить бизнес-план, найти необходимые ресурсы и дали ценные советы по управлению бизнесом. Мы очень благодарны им за это», — сказал он. Председатель сумона Чейнеш Карти с радостью сообщила: «Сегодня в нашем селе настоящий праздник. Благодаря социальному контракту и национальному проекту «Семья» открылись три новых проекта. Мы провели сразу три открытия». Открытие автомойки стало важным событием для всего села. Жители теперь могут не только быстро и качественно помыть свои автомобили, но и получить дополнительную услугу в виде стирки ковров. Саян Ойдуп уверен, что его бизнес будет развиваться и дальше, а его пример вдохновит других жителей села на открытие собственного дела


МЭРИЯ ГОРОДА КЫЗЫЛА ПРИЗЫВАЕТ ГОРОЖАН ОПЛАТИТЬ ЗАДОЛЖЕННОСТЬ ПО ИМУЩЕСТВЕННЫМ НАЛОГАМ ФИЗИЧЕСКИХ ЛИЦ! Уважаемые горожане, доводим до Вашего сведения, что с 15 сентября по 15 октября 2025 года на территории города Кызыла объявлен месячник по сбору имущественных налогов с физических лиц, согласно Распоряжения Мэрии города Кызыла от 09.09.2025 г. № 762-р. Мэрия города Кызыла и налоговый орган призывает горожан проявить свою гражданскую ответственность и своевременно оплатить налоги на имущество, земельный и транспортный налоги. Каждый гражданин в соответствии со ст. 57 Конституции Российской Федерации обязан уплачивать налоги и сборы, и выполняя свой конституционный долг по уплате налогов и задолженности по ним, гражданин вносит свой вклад в дело процветания родного Кызыла и пополнение доходов бюджета. Граждане могут оплатить транспортный налог, земельный налог и налог на имущество (срок уплаты до 1 декабря 2025) любым удобным способом: через банкомат Сбербанка (при условии, что физическое лицо является клиентом банка); через мобильное приложение Сбербанка: по QR-коду, по УИН (уникальный идентификационный номер платежа в квитанции); с помощью сервиса ФНС России «Личный кабинет налогоплательщика для физических лиц»; (https://lkfl2.nalog.ru/lkfl/); на Едином портале государственных и муниципальных услуг www.gosuslugi.ru; По всем вопросам, касающимся оплаты имущественных налогов, просим обращаться в УФНС России по РТ (г. Кызыл, ул. Московская, д.8), либо по телефону горячей линии 8(394-22) 9-40-00, также с 18 сентября в городе Кызыле начнут функционировать мобильные налоговые офисы УФНС России по Республике Тыва. График работы мобильных налоговых офисов следующий: Еженедельно по вторникам и четвергам с 10:00 до 16:00 в многофункциональном центре (МФЦ) по адресу: г. Кызыл, ул. Кечил-оола, д. 7 Б. Еженедельно по вторникам, четвергам и субботам с 11:00 до 16:00 в торговом центре «Гаруда» по адресу: г. Кызыл, ул. Красноармейская, д. 135.

Уважаемые земляки, камнерезы! Сегодня, 19 сентября, в Туве свой профессиональный праздник отмечают камнерезы республики. Тувинская резьба по камню — народный промысел, развитый на территории Республики Тыва. Основной материал для изготовления произведений малой пластики — агальматолит (чонар-даш). Промысел признан имеющим высокую художественную ценность. Тувинские мастера-камнерезы входят в Союз художников России, а их произведения хранятся во многих музеях мира. В нашем, Бай-Тайгинском кожууне, есть целые уникальные династии резчиков по камню. Нашу республику своим талантом в первую очередь прославили выдающиеся камнерезы:Норбу Салчак, Хертек Тойбухаа, Дондук Дойбухаа, Когел Саая и многие другие. Они — наша гордость и гордость всех бай-тайгинцев. Спасибо вам за ваше мастерство! Своим трудом вы сохраняете и передаете следующим поколениям богатое наследие тувинской этнической культуры – камнерезное творчество. Желаем вам вдохновения, дальнейших творческих успехов, новых проектов, счастья и благополучия. С уважением,Глава — председатель Хурала представителей Бай-Тайгинского кожууна Роберт Аракчаа, председатель кожууна Чингис Салчак